Bài chòi không chỉ là trò chơi dân gian, mà còn là biểu tượng văn hóa sống động giữa lòng phố cổ. Mỗi đêm, tiếng hô bài, giọng hò dân dã cùng nhịp trống rộn ràng như đánh thức ký ức xưa cũ, níu chân bao du khách. Vậy điều gì khiến trò chơi truyền thống này mê hoặc đến thế, cùng PG88 khám phá nét độc đáo của bộ môn!
Giới thiệu vài nét sơ bộ về môn bài chòi truyền thống
Bài chòi là một phần không thể thiếu trong bức tranh văn hóa miền Trung Việt Nam. Là sự hòa quyện tuyệt vời giữa nghệ thuật chơi bài và những làn điệu dân ca, bộ môn mang trong mình hương vị đậm đà của cuộc sống, lưu giữ những giá trị truyền thống của người dân.
Tên gọi của trò chơi xuất phát từ hình thức người tham gia ngồi trong những chiếc chòi và đối đáp qua lại với nhau. Ngày xưa, tựa game thường chỉ diễn ra trong những dịp lễ hội, ngày Tết hoặc các dịp lễ đình, nhưng giờ đây, mỗi buổi tối từ 19h, cả du khách và người dân đều có cơ hội tham gia vào hoạt động văn hóa độc đáo này tại Hội An.
Sân khấu tổ chức là một không gian giản dị, mộc mạc, nằm giữa phố Hội cổ kính và dòng sông Hoài thơ mộng. Đây chính là nơi các anh Hiệu, chị Hiệu thể hiện tài năng diễn xướng và nơi mọi người cùng nhau tham gia vào game, tạo nên một không gian giao thoa tuyệt vời giữa nghệ thuật và con người.
Tìm hiểu hiểu nguồn gốc ra đời của bài chòi
Vào cuối thế kỷ XVI và đầu thế kỷ XVII, cuộc sống của người địa phương Trung bộ Việt Nam phải đối mặt với không ít thử thách, đặc biệt là những đợt tấn công của thú dữ. Để bảo vệ sự an toàn cho làng xóm, họ đã dựng nên những chiếc chòi cao, đặt thanh niên trai tráng luân phiên canh gác suốt đêm.
Giữa không gian tĩnh lặng của đêm khuya, những người canh chòi đã sáng tạo ra những câu hò, câu hát đối đáp với nhau không chỉ để xua đi sự cô đơn mà còn để giữ gìn tinh thần minh mẫn trong suốt ca trực. Ngoài ra, họ còn kết hợp bài tứ sắc vào những buổi giao lưu này, tạo nên một không khí vừa sôi động vừa vui nhộn. Chính từ những buổi giao lưu ấy, bài chòi đã ra đời.
Đặc điểm của bài chòi là gì?
Trải qua bao thế kỷ, bài chòi đã trở thành một biểu tượng văn hóa đặc sắc, thấm đẫm đời sống tinh thần của người dân miền Trung. Vậy đâu là yếu tố làm nên nét đặc trưng của bộ môn, tìm hiểu ngay dưới đây:
Bộ bài sử dụng trong game
Bài chòi dù có những điểm tương đồng với Tam Cúc, nhưng đã được cải biên tinh tế để phù hợp với phong cách chơi đặc trưng của miền Trung. Một bộ gồm 33 quân, mỗi quân đều mang những cái tên gần gũi, chân chất như Thằng Bí, Lá Liễu, Nhứt Nọc, Nhì Nghèo. Những hình vẽ dân dã đó được in trên giấy rồi dán lên thẻ tre.
Trò chơi chia thành ba pho chính là Sách, Văn, Vạn, mỗi pho có 10 lá cùng với 3 lá đặc biệt là Cửu Điều Đen, Ông Ầm Đen và Tử Cẳng Đen. Thẻ được thiết kế to bản, hoa văn rõ ràng, dễ nhận diện từ xa, giúp người chơi dễ theo dõi đồng thời làm nổi bật yếu tố trình diễn trong từng ván đấu.
Lời hò trong bài chòi
Lời hò được thể hiện qua bốn làn điệu chính gồm xàng xê, hồ quảng, xuân nữ và cổ bản. Âm nhạc trong game lúc thì ngân nga, da diết như lời tự tình của người xứ Quảng, lúc lại vui tươi, dí dỏm khiến khán giả không khỏi bật cười. Giọng hô hát của các nghệ nhân với chất giọng trầm bổng, nhấn nhá đầy biểu cảm, đã biến từng ván bài thành một buổi biểu diễn thực thụ.
Cách tham gia bài chòi
Dù bạn là cư dân địa phương hay khách du lịch đến từ phương xa đều sẽ nhanh chóng bị cuốn vào không khí náo nhiệt, vui tươi của trò chơi dân gian này. Với sự thân thiện và nhiệt tình của người dân, du khách sẽ được hướng dẫn tận tình từng bước từ cách chọn thẻ đến cách nhận diện quân bài qua lời hô. Trò chơi mở màn bằng tiếng trống vang rền, báo hiệu giờ vui bắt đầu.
Anh Hiệu, chị Hiệu, vừa là người dẫn trò, vừa là nghệ sĩ hô hát. Họ bước ra sân khấu, cất lên những câu thai dí dỏm kèm tên các quân. Người chơi sẽ chọn ba quân ngẫu nhiên cho mình trước khi ống thẻ được xóc lên, và từng quân bài lần lượt được xướng tên. Nếu một quân khớp với lá đã chọn, người tham gia sẽ gõ mõ báo hiệu. Mỗi lần trúng được thưởng bằng một lá cờ đuôi nheo rực rỡ. Ai sở hữu đủ ba lá cờ đầu tiên sẽ giành chiến thắng.
Bài chòi không đơn thuần là một trò chơi dân gian mà còn là linh hồn của văn hóa của người dân địa phương. Trải qua bao biến thiên lịch sử, bộ môn vẫn vẹn nguyên sức sống, trở thành “đặc sản” tinh thần không thể thiếu trong đời sống cộng đồng người miền Trung. Mong rằng nội dung PG88 mang đến sẽ giúp bạn hiểu hơn về hình thức giải trí mang đậm nét văn hoá này.